Ulusal Yapı Denetim Sistemi, Türkiye'deki yapı denetiminde yer alan özel ve tüzel kişiliklerin kendi sorumluluklarındaki görevlerini daha kaliteli, takip edilebilir ve verimli bir biçimde yerine getirebilmelerini sağlamak amacını güden bir yazılım otomasyon sistemidir.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 1 Ocak 2019 tarihi itibariyle faaliyete geçirilen Ulusal Yapı Denetim Sistemi’ne; şantiye şefliği, yapı denetçisi ve mimari proje müellifi olarak kayıt olunması gerekiyor.
Türkiye'de kaliteli yapı yapılmasını sağlamak üzere proje ve yapı denetimini gerçekleştirmek ve 19 pilot ilde uygulanan 4708 sayılı kanun ve ilgili mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirmek için kanuni bir altyapı ve yürütme bulunmaktadır. Bu yürütme faaliyeti T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü'ne verilmiştir. Bu mevzuat dahilinde çeşitli kamu ve özel sektör organları ve bunların hak ve sorumluluklar detaylı olarak tanımlanmıştır.
Sistem, yürütme görevini üstlenen T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü (YİGM) tarafından işletilmektedir. YİGM, yapı denetiminde yer alan diğer tüm kişi, kurum ve kuruluşlarına ilgili görevleri çerçevesinde sistem yetkisi verir. Bu kullanıcı tipleri aşağıdaki şemada özetle aktarılmaya çalışılmıştır.
Mimarlar Odası İzmir Şubesi’nin duyurusunda konu şu şekilde paylaşıldı:
1 Ocak 2019’dan önce denetçi, şantiye şefi ya da mimari proje müellifi olan mimarların internet üzerinden uyds.yds.gov.tr adresinden kimlik bilgileri ile kayıt olup kullanıcı profili oluşturmaları gerekiyor. 1 Ocak tarihi sonrasında denetçi, şantiye şefi ya da mimari proje müellifliği yapacak olan mimarların ise önce internet üzerinden başvuru yapmaları, başvurusu ön onay aldıktan sonra ÇŞ İl Müdürlüğü’ne dilekçe ile başvuru yapıp kullanıcı profili oluşturmaları gerekmektedir.
1 Ocak 2019 yılı itibariyle, ruhsat projeleri başvurusu öncesinde mimari proje müellifinin, kullanıcı girişi yaptıktan sonra proje bilgilerini (yapı sahibi, ada, parsel, açık adres, yapı sınıfı, yapı m2si) sisteme girerek belediyelere veya ilgili idarelere ruhsat ön başvurusu yapması gerekmektedir.
Ruhsat ön başvurusu yapılan projeler, varsa değişiklikleri ilgili idare tarafından sistemde düzeltilerek onaylanacak ve sonrasında ÇŞ İl Müdürlüklerinin yapı denetim sistemine düşecektir.
Yapı denetim sisteminde yer alan projelere sistem tarafından yapı denetim firması atanacaktır. Atanan yapı denetim firması, ruhsat eki projeleri toplayarak ruhsat başvurusunda bulunacak ve ilgili idare tarafından uygun görülmesi halinde ruhsat düzenlenecektir.
Geçmişte inşaat yapı denetim firmalarının olmaması nedeniyle çok sayıda dayanıksız bina yapılmıştır. Binalarda elde edilen karın arttırılması için bazı mütahitler dayanıksız ve eksik malzeme ile bina inşa etmişler ve kişilerin hayatlarını tehlikeye atmışlardır. Daha önceki yıllarda yapılan binaların denetimsizliğinden dolayı ülkemiz büyük acılar ve kayıplar yaşamıştır.
Depremler ve diğer doğa olaylarının ne zaman gerçekleşeceğini kimse bilmemektedir. Fakat bilim adamları Türkiye’de yakın tarihte tekrardan deprem gerçekleşeceği konusunda hem fikirdirler. Hal böyle olunca, Türkiye’deki binaların sadece sağlam olması değil, deprem gibi etkilere de dayanıklı olması gerekmektedir. Yapı denetim sistemi firmaları bu nedenle yeni yapılan binaları hem sağlamlık hem de depreme dayanıklılık konusunda denetlemektedirler.
İnşaat sektöründe geçmişte çok karşılaşılan bir diğer sorunda binaların yapımında bazı temel yanlışların yapılmasıydı. Bir binanın pencerelerinin apartman boşluğuna bakması, bina içerisindeki odaların, kapıların, balkonların, tuvaletlerin şekillerinde sorun olması gibi problemler oldukça yaygındı. İnşaat yapı denetimin bu türden sorunlara da çözüm bulduğunu söyleyebiliriz. Yapı denetiminde çalışan inşaat mühendisleri, inşaat alanları ziyaret ettiklerinde böylesi bir sorunla karşılaşmaları durumunda, firmayı uyarabilmekte eğer hala sorun düzeltilmiyorsa yapı denetimin sürecinin başarısız geçtiğini rapor edebilmektedir. Eğer bir firma ve inşa ettiği bina bu kontörlü geçemiyorsa bu durumda firmaların sorumluluklarını yerine getirip, gerekli düzeltmeleri yapmaları gerekiyor. Bu açıdan inşaat yapı denetim sektörünün inşaat sektöründe büyük yaptırımları olduğunu söyleyebiliriz.
Türkiye’nin aktif deprem kuşaklarından birinde yer alması, yapıların gerektiği gibi denetlenmemesi ve bu nedenle sık sık yüksek miktarda can ve mal kaybı yaşanması, yapı denetleme işinin daha ciddiye alınması gerektiğini en acı şekilde ortaya koymuştur.
Denetimsizlikten doğan aksaklıkları gidermek, sorumlularını cezalandırmak ve mağdur durumdakilerin kayıplarını hukuki yollarla karşılayabilmek için yeni bir yasal düzenleme yapılmış ve 2001 yılında 4708 sayılı kanun yürürlüğe girmiştir.
Böylece, ülkemizde inşa edilecek her cins yapı, AHS’nin de aralarında bulunduğu Yapı Denetim Kuruluşları’nın denetimine tabi tutulmaya başlanmıştır.
Yapı denetim firmaları, yasanın belirttiği çok sayıda şartı yerine getirebilen, geniş bir teknik kadroya sahip ve bunların sonucunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan bu işi yapmak üzere izin belgesi almaya hak kazanan kuruluşlardır. Tüzel kişiliğe sahiptirler ve yalnızca yapı denetim işiyle uğraşırlar.
Yapı denetim kurumu ciddi anlamda büyük sorumluluklara sahiptir. Yapının, ruhsatına ve bunun eklerine, teknik, sanat ve sağlık kurallarına aykırı, eksik, hatalı ve kusurlu yapılmış olması yüzünden ortaya çıkan yapı hasarlarından dolayı, yapı sahibine ve ilgili idareye karşı, kusuru oranında sorumluluk taşırlar. Sorumluluk süreleri, yapı kullanma izninin alınma tarihinden başlar. Yapının taşıyıcı sistemiyle ilgili alanlarda 15 yıl, diğer kısımlarda ise 2 sene boyunca devam eder.
Yapı Denetim Sistemi, hem yaşam kalitemiz hem güvenliğimiz açısından son derece önemli avantajları beraberinde getirmektedir. Bunlardan en başta geleni can ve mal güvenliğimizineskisine göre çok daha etkin biçimde sağlanmasıdır.
Yapı Denetim Sistemi sayesinde, yeni projeler ve yapılar çağdaş standartları ve kuralları temel alarak hazırlanır ve inşa edilir. Kontrolsüz ve standart dışı yapılaşmanın önüne geçilir. Denetimler gerektiği gibi ve kurallara uygun biçimde gerçekleştirilir. Yapılarda kullanılan malzemeye ek olarak, proje çizimlerinden şantiyede yapılan çalışmalara kadar bütün işçilik de kanunlarda belirtilen standartlara uygunluk açısından denetlenir.
Yapı Denetim Sistemi, yapılarda ortaya çıkan hasarlar nedeniyle zarara uğramış insanların haklarını da korur, ortaya çıkabilecek zararın tazminini sağlar.
Evimizde huzurla oturmak, işyerimizde güvenle çalışmak hepimizin hakkıdır. Yapı Denetim Sistemi, garanti belgesi olan yapılarda, çağdaş koşullarda yaşamamızı sağlar.
AHS, uzman ve tecrübeli kadrosuyla, şimdiye kadar yaptığı bütün işlerde beğeni toplayan ciddiyeti ve disipliniyle size güvenilir Yapı Denetim hizmeti sunmaya her zaman hazır. AHS’yi arayarak aklınızdaki her sorunun yanıtını alabilir, tüm süreci en güvenilir biçimde başlatabilirsiniz.
İnşaat yapı denetimi sistemi, yapı denetim firmalarının inşaat firmalarının yapmakta olduğu işleri denetlemesi ile yapılır. Denetim firmaları, bir inşaat firmasının sadece tek bir işini denetleyebileceği gibi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevlendirmesiyle birden fazla işini denetleyebilir. Ayrıca bir inşaat firmasının gerçekleştirdiği tüm işlerin bir yapı denetim firması denetiminde olduğunu da ekleyelim.
Yapı denetimi kademeli gerçekleşen bir işlemdir. İnşaat yapı denetim firması çalışanı inşaat mühendisleri, düzenli periyotlarla bir inşaat alanını ziyaret eder ve denetler. Yani denetleme bir kere inşaat bittikten sonra üstünkörü değil inşaatın her sürecinde detaylı bir şekilde yapılır. Bu sayede kişiler satın aldıkları veya kirada oturacakları binalara güvenle yerleşebilirler. Yapı denetimi, inşaat başlamasıyla başlayan bir süreçtir. Yapı denetiminde binaları temelinin usule uygun atılıp atılmadığının büyük önemi vardır. Depreme dayanıklı binaların yapımı, temelle doğrudan alakalı bir konudur. Temelin ihalede belirtildiği şekliyle atılıp atılmadığını kontrol eden yapı denetim firmaları daha sonraki süreçte binanın yapımında da düzenli ziyaretlerde bulunurlar. Kullanılan malzemeleri görür ve kontrol ederler. Bir anlamda binanın sağlamlığını da test etmiş olurlar.
İnşaat yapı denetiminin bu açılardan binaların sağlamlığını garanti etme konusunda oldukça faydalı olduklarını söyleyebiliriz. Şüphesiz herkes oturmak istediği binanın sağlam ve depreme dayanıklı olmasını tercih edecektir. İnşaat yapı denetim firmalarının bu açıdan kişilerin güvenliğini sağlayan firmalar olduğunu da söyleyebiliriz.
İnşaat yapı denetimi yapabilmek için de belirli kriterler bulunmaktadır. 4708 numaralı kanun gereği, en az 12 yıl olmak üzere inşaat sektöründe çalışma yapmış kişi veya kurumlar yapı denetimci olarak başvuru yapabilirler. Yapı denetim zorunluluğu da yine kanunlarla belirlenmiş bir kriterdir. İnşaat yapı denetimini, inşaat yapan firmaların kanun gereği yaptırmaları gerekmektedir.
İnşaat yapı denetimi fiyatları, inşası yapılan alanının m2 büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir. Buna ek olarak her mühendis ve mimarın denetleyebileceği maksimim m2 sınırı da vardır. Bunun üzerinde denetleme yapamazlar. Bu nedenle eğer bir mühendis veya mimar sınırını aştıysa, o denetlemeye başka bir mühendis veya mimar devam eder. İnşaat sınıfı ve inşaat bitirme süresinin de denetleme ücretlerinde fiyatı değiştiren etkenler olarak karşımıza çıktıklarını söyleyebiliriz. İnşaat yapı denetim ücretleri internette bulunan hesaplama siteleri üzerinden hesabı yapılabilecek ücretlerdir.
Yapı denetim sisteminde mimar ve mühendisler görev almaktadır. Fakat her mimar ve mühendis bu görevi yerine getiremez. Belirli bir tecrübe aranır. Bu sektörde en az 12 yıllık bir tecrübeye sahip kişiler görev alabilirler. Görev almak için de yapı denetim komisyonuna başvuru yapmak ve yeterli görülmek gerekmektedir. Denetçi belgesi adı verilen bir belgeyi almaya hak kazanan mimar ve mühendisler yapı denetimci olarak çalışabilirler. Denetçi belgesi sürekli verilen bir belge değildir. 5 yıl süreyle verilir ve bu sürenin bitimiyle mühendislerin tekrardan belge için başvuru yapmaları gerekir. 5 yıllık sürenin bitiminin ardından mühendisler ve mimarlar inşaat yapı denetim sektöründe çalışamazlar.
Yapı denetimciler sadece yapılan binaları denetlemezler bunula birlikte projelerin yeterliliklerini de denetlerler. Eğer bir projede sorunlar varsa yapı denetimciler bu sorunları projeyi çizen mimari şirketlere bildirirler. Bu sayede ortaya daha kaliteli ve hatasız projelerin çıkmasının yolu da açılmış olur.
İnşaatta kullanılacak malzemelerin denetiminde de yapı denetimciler çalışırlar. Müteahhitlerin getirdiği demirler yapı denetimciler tarafından örnek alınması suretiyle labaratuarlarda da incelenirler. Sonuçların olumsuz çıkması halinde ise demirlerin değiştirilmesi gibi süreçler uygulanabilmektedir. Yapı denetimin insanların güvende yaşamaları için en iyi sektörlerden birisi olduğunu söyleyebiliriz.