Kontrplak odunun, soyma makinelerinde dıştan merkeze soyulması ile elde edilen en az üç soyma levhanın, lifleri birbirine dik olacak biçimde yapıştırılması ile elde edilen tahta levhadır. Bir tabakanın kontrplak olarak nitelendirilmesi için yalnızca kaplama levhalardan (biçilerek değil, soyularak elde edilmiş) oluşması gerekmektedir. Ara katlarında biçilmiş kereste kullanılmış ise buna kontrtabla denir.
Kontrplak ıslanınca ne olur ?
Kontrplakları suyla olan ilişkileri açısından başlıca üç ana gruba ayırabiliriz. Bunlardan birincisi, yalnızca kapalı ve kuru ortamlarda kullanılabilen kontrplaklardır. İkincisi ise, rutubete dayanıklı ( moisture resistant – MR ) denilen, suyla doğrudan ve sürekli temas halinde olmayan, ancak rutubetli ortamlarda ( örneğin teknelerde ) kullanılan kontrplaklardır. Sonuncusu ise açıkta, her türlü hava koşulunda kullanılmak üzere üretilen, suya ve kaynamaya dayanıklı ( Water and Boil Proof – WBP ) olarak adlandırılan suya dayanıklı tutkallarla hazırlanan kontrplaklardır. Bu tür kontrplaklarda tutkal olarak genellikle fenolik reçine kullanılır. Kalıplık kontrplakların mutlaka suya ve kaynamaya karşı dayanıklı olması gerekir.
Kullanım Alanları
Geniş bir yüzeyin hafif ama esnek olmayan ve dayanıklı bir malzeme ile kaplanması gerektiği durumlarda kontrplaklardan faydalanılır. Başlıca, inşaatlarda beton dökmek için hazırlanan kalıplar, yapılarda dış cephe, duvar, taban ve yer kaplamalarında , otomotiv endüstrisinde kamyon, kamyonet, treyler kasalarında ve iç dizaynında, gemi yapımcılığında, küçük teknelerin gövdelerinde, güvertelerinde , taşımacılıkta , depolamada, ve mobilyacılıkta kullanılır.
Kontraplağın ahşaba karşı ne gibi üstünlükleri vardır?
Kontrplağın masif ahşaba göre pek çok üstünlüğü vardır. Her şeyden önce , hemen hemen kusursuz geniş levhalar halinde üretilebilir. Aynı kalınlıklardaki tahtalardan daha sağlamdır; levhaları çapraz yapıştırıldığından çekme ve şişme olasılığı hemen hiç yoktur, taşıma ve çivileme sırasında yarılma olasılığı oldukça düşüktür. Kaplama levhaları kısa zamanda kurutulabildiğinden , yaş tomruklardan bir günde kuru kontrplak elde edilebilir. Kontrplak lifleri birbirlerine diktir. Bu durumda altta ve üstte, en dıştaki levhalarla, bunları izleyen ardışık katmanların lifleri aynı yönde olacağından daha dengeli ve kararlı bir malzeme elde edilir ve bu sayede kontrplak dönme ve esneme yapmaz.
Kontrplak yapımında kullanılan kaplama levhası genellikle 0.9- 3.2 mm kalınlığında olmakla birlikte daha ince ya da daha kalınları da kullanılabilir. Ancak levhalar inceldikçe nem oranı değişmelerinde enlemesine gerilmeler azalır. Dolayısı ile kontrplak daha az bombeleşir.
BETON İÇİN KALIPLIK KONTRPLAK- shuttering plywood
Beton kalıpları için kullanılan kontrplak her şeyden önce yukarıda belirtildiği şekilde tüm kontrplak özelliklerine sahiptir. Ancak inşaatlardaki çalışma şartları, betonun yüksek basıncı, elde edilmek istenen betonun yüzeyi gibi etkenler nedeni ile birçok ilave özelliklere de sahip olması gerekmektedir.
Suya ve kaynamaya dayanıklı – WBP
Bu özelliklerden en önemlisi, kontrplağın suya ve kaynamaya karşı dayanıklı ( WBP ) olmasıdır. Ancak bu sayede kontrplak, değişen hava koşullarında, gece ve gündüz ısı farklılıklarında, şişmeden, tabakaları birbirinden ayrılmadan ve bombeleşmeden kullanılabilir. Bu özelliği sağlamak açısından katmanlar arasında kullanılan tutkal önem kazanmaktadır. Günümüzde genellikle fenolik reçine kullanılmakta ve uluslararası standartlara uygun neticeler alınmaktadır. Su geçirimsizliğini sağlama konusunda alınan bir diğer önlem de kontrplağın kenarlarının yalıtılmasıdır.
Dayanıklılık
Bir kontrplağın beton dökümünde kalıplık olarak kullanılabilmesi için sahip olması gereken diğer önemli bir özellik kontrplağın dayanıklılığıdır. Bilindiği gibi beton, özellikle perde ve kolonlarda çok yüksek basınç uygulamaktadır. Kontrplağın bu yüksek basınca dayanıklı, kırılmayacak yapıda olması gerekmektedir. Kırılma konusunda, destek aralıklarını sıklaştırmak bir önlem olarak düşünülse bile yeterince sağlam olmayan kontrplak kullanıldığı durumlarda hem sehim konusunda sorun oluşacak hem de sık destek aralıkları kullanmak kontrplak kullanmanın amaçlarından biri olan işçilik tasarrufunu ortadan kaldıracaktır. Bir kontrplağın dayanıklılığını belirleyen faktörler , ağacın cinsi ve kontrplağın konstrüksiyonudur. Örneğin 18mm lik bir kontrplak 7, 9, 11, veya 13 katmandan oluşabilir. Bu durumda 13 tabakadan oluşan kontrplak 1.4 mm lik katmanlardan oluşacak ve katmanları 2mm den kalın olan 7 katlı kontrplaktan çok daha dayanıklı ve dirençli olacaktır.
Kalıplık Kontrplağın kalıplık keresteye karşı ne tür avantajları vardır ?
Kalıplık kontrplak her şeyden önce yukarıda belirtilen özellikleri ile keresteden daha üstün ve daha kullanışlıdır. Bunların yanı sıra kalıplık kontrplak , kalıbın hazırlanması esnasında kolaylık ve işçilikten önemli ölçüde tasarruf sağlar. Hafif ve büyük paneller halinde olması bunun en önemli nedenidir. Ayrıca kereste aralarından akan taze beton şerbeti kontrplak kullanıldığı takdirde akmaz. Bu sayede beton mukavemetinin azalması önlenir.Bir başka çok önemli yararı da brüt beton elde edilmesidir
Film kaplı kalıplık kontrplak kullanıldığı takdirde çok düzgün yüzeyli bir beton sathı elde edilir. Kullanılan filmin pürüzsüz olması sayesinde sıva yapma ihtiyacı ortadan kalkacaktır ki bu önemli ölçüde ekonomik avantaj sağlamaktadır.Bunun yanı sıra , film kaplı olmayan kontrplakların veya kerestelerin kullanıldığı kalıpların betondan ayrılması başlı başına bir sorundur. Film tabakası betonun filmden kolaylıkla ayrılmasını sağlayacaktır.Film kaplı kontrplak birçok defa kullanılabilir. Bir kalıbın kullanım sayısı kereste için 3-4 kereden fazla değilken kalıplık kontrplak doğru şekilde kullanıldığı takdirde 20-60 kere kullanılabilir.Kontrplak dayanıklıkları ile ilgili olarak üretici firmaların yalnızca kendi ürünleri için hazırlamış oldukları tablolardan faydalanarak destek aralıkları ve sehim hesapları yapılmalıdır.
Film kaplı kalıplık kontrplak ne demektir ?
Kalıplık kontrplak yüzeyi bir film tabakası ile kaplandığı takdirde, kontrplağın yüzeyi dış etkenlere, özellikle de betonun aşındırmasına karşı korunur. Bu tabaka su geçirmez ve aşınmaya dayanıklı olmalıdır. Beton kalıpları için en yaygın olan fenolik filmdir. Yüzeyin fenolik film ile kaplanması başlıbaşına ayrı teknoloji gerektirir. Bu özellik sayesinde çok daha düzgün yüzeyli bir beton elde edilmektedir. Ayrıca film sayesinde betonun kontrplak üzerine yaptığı aşındırıcı etki azalmakta ve kontrplağın dayanıklılığı , dolayısı ile kullanım sayısı artmaktadır.Beton kalıpları dışında kullanılan kontrplaklarda kullanılan kaplama fenolik film dışında, plastik kaplama da olabilir . Bu çeşit ürünler , mobilya yapımı, taşıt araçları iç dizaynı veya iç dekorasyonda çokça kullanılmaktadır.